مسجد سید اصفهان، یکی از بناهای شاخص دوره قاجار با معماری و تزئینات ارزشمند، باوجود امضای تفاهم‌نامه مرمت در مرداد ۱۴۰۴ و نشست مشترک دستگاه‌های متولی، هنوز با کمبود اعتبار مواجه است.
مسجد سید به عنوان یکی از شاخص‌ترین مساجد تاریخی اصفهان در دوره قاجار، جایگاهی ویژه در میان بناهای مذهبی و فرهنگی این شهر دارد. این مسجد که ساخت آن در میانه سده سیزدهم هجری قمری به دستور آیت‌الله سید محمدباقر شفتی آغاز شد، از حیث معماری و کاشی‌کاری، نمونه‌ای برجسته از هنر قاجاری است و همواره مورد توجه پژوهشگران، زائران و علاقه‌مندان میراث فرهنگی قرار داشته است. اهمیت این بنا نه تنها در کارکرد مذهبی و اجتماعی آن، بلکه در هویت تاریخی و فرهنگی اصفهان ایفای نقش می‌کند.
با وجود جایگاه رفیع مسجد سید در حافظه تاریخی شهر، این بنا طی سال‌های گذشته با آسیب‌هایی روبه‌رو شده است که ضرورت مرمت و بازسازی آن را دوچندان می‌کند. فرسایش بخشی از کاشی‌ها و تزئینات، نیاز به استحکام‌بخشی سازه‌ای و همچنین رسیدگی به بخش‌هایی از شبستان‌ها از جمله مواردی است که کارشناسان میراث فرهنگی بر آن تأکید کرده‌اند.
در همین راستا، در مرداد ۱۴۰۴ نشست مشترکی با حضور مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان و نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی برگزار و تفاهم‌نامه‌ای برای همکاری مشترک امضا شد. این نشست با هدف بررسی راهکارهای مشترک برای رفع مشکلات موقوفه مسجد سید و تدوین برنامه‌ای جامع برای مرمت و احیای آن همراه بود و در پایان مقرر شد کمیته‌ای مشترک برای پیگیری مسائل حقوقی، فنی و اجرایی تشکیل شود.
اعتبارات میراث فرهنگی به تنهایی پاسخگوی چنین پروژه‌های بزرگی نیست
امیر کرم‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان اظهار می‌کند: مسجد سید از جمله بناهای شاخص مذهبی و تاریخی شهر اصفهان است که مرمت و بازسازی آن نیازمند اعتبارات بسیار بالایی است. در حال حاضر، مهم‌ترین راهکاری که پیش‌بینی شده، جلب مشارکت خیرین است تا با کمک آن‌ها روند مرمت این بنای ارزشمند سرعت بگیرد.
وی در توضیح چرایی تکیه بر حضور خیرین می‌افزاید: اعتبارات میراث فرهنگی به هیچ عنوان پاسخگوی چنین پروژه‌های بزرگی نیست. برآوردها نشان می‌دهد که هزینه مرمت مسجد سید بیش از ۷۰ تا ۸۰ میلیارد تومان خواهد بود، در حالی که بودجه‌ای که برای این منظور اختصاص یافته بسیار محدود است. امسال تنها دو میلیارد تومان و سال گذشته نیز همین میزان اعتبار برای این پروژه در نظر گرفته شد که در برابر حجم بالای هزینه‌ها ناچیز به حساب می‌آید. به همین دلیل، بهره‌گیری از ظرفیت خیرین و نیکوکاران، به‌عنوان یک پشتوانه مالی مطمئن، در دستور کار قرار گرفته است.
مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان ادامه می‌دهد: در کنار این تلاش‌ها، از نمایندگان مجلس نیز برای تأمین اعتبار پیگیری‌هایی انجام شد، اما تاکنون نتیجه‌ای حاصل نشده است. با این حال، امیدواریم از محل اعتبارات نمایندگان بخشی از نیازهای مالی این طرح جبران شود و پروژه مرمت مسجد سید به‌تدریج پیش برود.
میراث فرهنگی در بخش‌های مرتبط با فرونشست، اقدامات فنی را آغاز کرده است
در همین راستا علیرضا ترحمی، مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان با اشاره به وضعیت مسجد سید اظهار می‌کند: موضوعاتی همچون مسجد سید، بقعه هارونی و امامزاده اسماعیل از مسائل مهمی است که پیش‌تر نیز مطرح شده است. پس از طرح موضوع توسط طغیانی در مجلس و ورود کمیسیون فرهنگی، جلسات رسمی متعددی برگزار شد که یکی از آن‌ها با حضور شهردار منطقه، مدیرکل میراث فرهنگی و نمایندگان شورای شهر در اداره کل اوقاف است و مصوباتی برای تسریع در مرمت و بازسازی این بنا طبق ضوابط در دستور کار قرار می‌گیرد.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان ادامه می‌دهد: با توجه به فرونشست‌های اصفهان، مرمت این بنا اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. پس از برگزاری جلسه در دفتر دکتر یزدیان و پیگیری‌های پارلمانی، نشستی با حضور مدیرکل بازرسی استان، مدیرکل میراث فرهنگی و کارشناسان برگزار شد که در آن برخی منابع مالی بلوکه‌شده که در گذشته از سوی خیران واریز شد، مورد بررسی قرار گرفت. به محض آزادسازی این منابع، روند مرمت آغاز می‌شود. در حال حاضر نیز میراث فرهنگی در بخش‌های مرتبط با فرونشست، اقدامات فنی را آغاز کرده است.
ترحمی تصریح می‌کند: مسجد سید بنایی بزرگ با مسائل خاص خود است و امید می‌رود با هماهنگی دستگاه‌ها، اعتبارات لازم جذب شود. برخی خیران نیز پیش‌تر مبالغی پرداخت کرده‌اند و اعلام کرده‌اند که در صورت حل مشکلات، آماده ادامه همکاری هستند.
وی می‌افزاید: میراث فرهنگی وظیفه دارد مرمت را با رعایت اصول فنی پیش ببرد و دستگاه‌های نظارتی نیز بر روند هزینه‌کرد و اجرای کار نظارت می‌کنند.
وی درباره موقوفات مسجد سید نیز بیان می‌کند: بسیاری از مساجد موقوفاتی دارند که اگر ساماندهی شوند، درآمد آن‌ها از هزینه‌های جاری نیز فراتر می‌رود. در گذشته برای تسریع پروژه‌ها، سرقفلی‌های تجاری به اشخاص حقیقی یا حقوقی واگذار می‌شود و اکنون اجاره‌های دریافتی به‌روز نیست. به همین دلیل لازم است ساماندهی و اطلاع‌رسانی در این زمینه انجام شود. البته اجاره رقباتی که بلامعارض هستند باید به‌روز شود، اما درباره مغازه‌هایی که دارای حق کسب و پیشه یا سرقفلی هستند، شرایط متفاوت است.
مدیرکل اوقاف اصفهان با اشاره به مشکلات حقوقی و مالی ساماندهی این موقوفات می‌گوید: اگر قرار باشد سرقفلی‌ها تصفیه شوند، مبالغ کلانی لازم است و منابع کافی برای این موضوع وجود ندارد. به همین دلیل امکان آزادسازی سریع این املاک نیست، هرچند طرح شناسایی و احیای موقوفات از دست‌رفته در حال اجرا است و امید می‌رود در آینده گشایش‌هایی حاصل شود.
ترحمی مطرح می‌کند: در شرایط فعلی، تنها راه عملی برای بازسازی این‌گونه بناها، ورود خیران است. در حال حاضر برای مشارکت خیران، مسجد سید پیشنهاد داده می‌شود. همچنین استاندار اصفهان با بازدیدهای متعدد و تشکیل شورای راهبردی، موضوع ساماندهی مساجد تاریخی استان به‌ویژه مسجد جامع و مسجد سید را دنبال می‌کند.
با وجود آنکه مسجد سید همواره در کانون توجه بوده و حتی پس از برگزاری نشست مرداد ۱۴۰۴ انتظار می‌رفت روند مرمت آن شتاب بیشتری گیرد، هنوز تأمین اعتبار و اجرای عملی طرح به نقطه روشنی نرسیده است. در حالی که انعقاد تفاهم‌نامه‌ها و تأکید بر جایگاه ملی این اثر تاریخی نویدبخش آغاز جدی مرمت بود، همچنین نقش خیران به عنوان پشتوانه اصلی مالی مطرح می‌شود؛ مسئله‌ای که نشان می‌دهد فرایند احیای این بنای ارزشمند همچنان با اما و اگرهایی روبه‌رو است.
جهت دستیابی به دیگر اخبار معماری به این بخش از سایت مراجعه کنید.