معمار: LINK Architectes Associés

سال: 2024

مساحت: 200 متر مربع

کشور: فرانسه

عکاس: Vladimir de Mollerat du Jeu

توضیحات ارائه‌شده توسط معماران: (متن ترجمه شده از انگلیسی)

حدود ۲ هزار سال پیش، لوگدونوم (لیون) عمدتاً بر روی تپه فورویِر قرار داشت. برای تأمین آب آشامیدنی کل شهر، چهار رشته قنات (آبگذر) آب را از رشته‌کوه‌های مجاور (کوه مون دور، مون دو لیونه، و رشته‌کوه پیلا) به پایتخت گل روم منتقل می‌کردند. در میان این قنات‌ها، قنات «ژیه» بی‌تردید طولانی‌ترین (بیش از ۸۰ کیلومتر) و از نظر فنی پیچیده‌ترین بود، با توجه به جغرافیایی که از آن عبور می‌کرد. برجسته‌ترین یادگار این قنات، ردیف ۷۲ قوس است که در محل «پلات دو لِر» در شمال شهر شاپونوست به‌طور قدرتمند از دل زمین برمی‌خیزد. درست در کنار یکی از آخرین بقایای ملموس حافظه رومی منطقه بود که جامعه شهرداری‌های دره گارون در سال ۲۰۱۹ تصمیم گرفت یک دفتر گردشگری جدید را در قلب این سایت شاخص ایجاد کند. زمین پروژه، با چشم‌انداز مستقیم به سمت قوس‌های قنات، قطعه‌ای با شیب ملایم و خالی از ساخت‌وساز بود که در طرح محلی کاربری اراضی به عنوان زمین کشاورزی طبقه‌بندی شده بود و ساخت‌وساز در آن به حداکثر ۱۰۰ مترمربع زیربنا محدود می‌شد.

در این بستر، کار ما با درک و سنجش مقیاس ساخت چنین قناتی در دوران روم آغاز شد؛ پروژه‌ای برای انتقال آب در مسافت‌های طولانی، و همچنین آگاهی از نبوغ سازوکارهایی که به انسجام فنی و زیبایی‌شناختی این سازه کمک می‌کردند. مسیر تاریخی قنات با توپوگرافی زمین وارد گفت‌وگو می‌شود؛ گاه آن را دنبال می‌کند و گاه در برابر آن می‌ایستد. محل پروژه ویژگی خاصی دارد که چند وضعیت مختلف قنات را در خود جای داده است: از بخش‌های هوایی تا بخش‌های مدفون در شهر شاپونوست و ابتدای سیفونی که از دره ایزرون عبور می‌کند.

قنات هم در مقیاس کلان سرزمین و هم در مقیاس خرد ساخت‌وساز و مصالح قوس‌ها عمل می‌کند؛ سیستمی معنادار که منظر منحصربه‌فردی را شکل می‌دهد و آشکار می‌سازد. دفتر گردشگری جدید در همین منطق پایه‌گذاری شده است. با این حال، هر گونه قیاس ساده‌انگارانه با این سازه باستانی نمی‌تواند با عمق تاریخی که قنات تداعی می‌کند، رقابت کند. افزون بر این، کوچکی مقیاس برنامه (۱۰۰ مترمربع) برقراری ارتباط مطلوب میان دو سازه را دشوار می‌کرد. بنابراین، پروژه از ابتدا به‌عنوان نتیجه تأملی درباره سایت، منظر، خاک و مسیرها شکل گرفت. این ساختمان به‌منزله یک ابزار صحنه‌پردازی برای نمایش قنات از دید بازدیدکنندگان در نظر گرفته شد؛ مکملی برای قنات، نه به‌عنوان یک «ابژه معماری» مستقل بلکه به‌مثابه ساخت یک منظر.

پروژه بیشتر به‌عنوان یک زیرساخت خدماتی دیده می‌شود تا یک ساختمان؛ همانند خود قنات. هدف این نبود که مداخله صرفاً به یک جسم ساخته‌شده محدود شود، بلکه باید فضایی را پناه دهد که در معنای واقعی، آغازی و پایانی ندارد و کل منظر مقابل را در بر می‌گیرد. ساختمان درون سایت، با تبعیت از هندسه خطی قنات، قرار گرفته و به سه لایه تقسیم شده است:

• لایه نخست، که به‌طور منطقی محل پارکینگ‌ها را در ارتباط مستقیم با جاده موجود جای می‌دهد، مسیری را به ورودی دفتر گردشگری پیوند می‌دهد و یک چمنزار، ساختمان را از خیابان دور می‌کند تا هم از مزاحمت‌ها محافظت شود و هم دید به قنات گشوده شود.

• لایه دوم، جای‌گذاری ساختمان است که به کمک یک دیوار حائل، شیب زمین را مدیریت می‌کند.

• لایه سوم، باز گذاشته شده تا کل سایت دچار تغییر نشود.

پروژه به دو نیت اصلی و ابتدایی تقلیل یافته است: یک دیوار که پروژه را در سایت جای می‌دهد و کاربری‌ها را سازمان می‌دهد، و یک سقف که سرپناه فراهم می‌کند. دیوار، که از بتن رنگی و سپس سندبلاست‌شده ساخته شده، موازی با قنات قرار گرفته و سکویی در عمق زمین تعریف می‌کند که پارکینگ و فضاهای خدمات عمومی را در خود جای می‌دهد. این دیوار از یک سو بیرون می‌زند و از سوی دیگر در زمین ناپدید می‌شود و فراتر از محدوده دفتر گردشگری امتداد می‌یابد. دیوار از میان ساختمان عبور کرده و ادامه می‌یابد و در بخش‌هایی ضخیم‌تر شده تا فضاهای خدماتی را در خود جای دهد. در مقابل، یک فضای باز و عبوری بزرگ، بخش پذیرش عمومی، نمایشگاه و اتاق جلسات را گرد هم می‌آورد. با توجه به محدودیت فضا، ایده این بوده که هیچ سطحی صرف گردش نشود و هر مترمربع ارزشمند باشد. فضاهای فرو رفته درون دیوار، به فضای اصلی خدمات می‌دهند.

سقف، فضای پذیرش و نمایشگاه را می‌پوشاند و فراتر می‌رود تا نماها را محافظت کرده و ایوان ورودی را شکل دهد و بدین ترتیب، سطح داخلی را دو برابر کرده و حس خوشامدگویی را تقویت می‌کند. مرز میان داخل و خارج عمداً محو شده است. هدف پروژه، ارائه فضایی است که به دیوار عملکردی تکیه دارد و رو به قنات گشوده است.

قنات سازه‌ای عظیم و قدرتمند است که با سیستمی از قوس‌های تکرارشونده از سنگ، آجر و خاک ساخته شده است. ویرانه آن در وضعیت فعلی، ساختی ابتدایی را آشکار می‌کند که ما علاقه‌مندیم با روش‌های تولید امروزی بازنگری کنیم. هدف، بازسازی قوس‌ها یا تکرار سیستم ساختی که امروزه بی‌معنا باشد، نیست؛ بلکه بازتعبیر شیوه‌ای از ساخت و انطباق آن با مهارت‌های امروز و بومی است. بنابراین، پروژه بتن را برمی‌گزیند اما با این هدف که این ماده با قنات هم‌آوا شود؛ از نظر دانه‌بندی، رنگ و بافت.

سری ستون‌های چوب دوگلاس تیر حمالی را نگه می‌دارند که تمام تیرچه‌های سقف را پشتیبانی می‌کند. این ساختار، ریتم قوس‌ها را بازتاب می‌دهد اما با بیان سبکی. سقف به ساده‌ترین بیان تقلیل یافته و شبکه تیرچه‌ها در سقف قابل رؤیت است؛ ویژگی‌ای که فضا را شاخص کرده و به آن هویتی خانگی می‌بخشد. پروژه می‌خواهد خوشامدگو باشد و مواد خام بدون پوشش باقی گذاشته شده‌اند. سقف رویین از جنس زینک، در منظر محو می‌شود تا با بیشترین ظرافت، جای خود را به حضور قنات بدهد، بی‌آنکه به حرکات نمایشی متوسل شود. پروژه نه از راه تقلید بلکه از راه تفسیر، با قنات هم‌نوا می‌شود و فراتر از مادیّت دیوارها، گفت‌وگویی دقیق را در زمینه تناسبات و ترکیب‌بندی دو سازه برقرار می‌کند.

جهت دسترسی به پروژه‌های بیشتر به این صفحه از سایت مراجعه کنید.