در قلب تهران، جایی میان خیابان کریم‌خان زند و استاد نجات‌اللهی، ایستگاهی در حال تولد است که از همان ابتدا نگاه‌ها را به خود جلب کرده است؛ ایستگاه متروی « مریم مقدس ». برخلاف اغلب ایستگاه‌های مترو که صرفاً برای تسهیل جابه‌جایی طراحی می‌شوند، این ایستگاه مأموریتی فراتر دارد: تبدیل شدن به نمادی از همزیستی فرهنگی و جلوه‌ای از هنر در زیرزمین پایتخت.
روند ساخت و بازنگری طرح
ساخت این ایستگاه از حدود سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۵ آغاز شد اما در مقطعی به دلیل مشکلات مالی و مدیریتی متوقف ماند. با تغییر مدیریت شهری در سال‌های اخیر، نگاه تازه‌ای به پروژه‌های نیمه‌تمام مترو شکل گرفت و ایستگاه مریم مقدس در اولویت قرار گرفت.
فتحعلی‌پور، مجری خط ۶ متروی تهران در توضیح روند ساخت می‌گوید: این ایستگاه از همان ابتدا مشخص بود که معماری‌اش شبیه کلیساست. ما تصمیم گرفتیم بازنگری کنیم روی طرح معماری ایستگاه، برای همین یک کارگروه تخصصی معماری در مترو تهران تشکیل شد و نهایتاً منتج شد به چیزی که امروز می‌بینید و اجرا شده است. از سال ۹۴–۹۵ شروع شد، در مقطعی متوقف شد، اما در دوره مدیریت شهری جدید با نگاه ویژه‌ای به تکمیل ایستگاه‌ها، دوباره جان گرفت.
به گفته او، خط ۶ مترو از شهدای دولت‌آباد آغاز می‌شود و با گذر از ایستگاه‌های شهدای ۱۷ شهریور، میدان شهدا، میدان امام حسین، هفت‌تیر، مریم مقدس، بوستان لاله، کارگر، تربیت مدرس، شهرک آزمایش، مرزداران، یادگار، اشرفی اصفهانی، ستاری و آیت‌الله کاشانی، تا ایستگاه‌های غربی چون شهر زیبا و شهران ادامه می‌یابد.
معماری الهام‌گرفته از کلیسا
یکی از جنبه‌های متمایز این ایستگاه، معماری منحصر‌به‌فرد آن است که الهام گرفته از سبک کلیسایی طراحی شده است. دلیل این انتخاب، همجواری ایستگاه با کلیسای سرکیس مقدس در خیابان کریم‌خان است. طراحان با هدف ایجاد هماهنگی میان فضای شهری و بنای مذهبی مقابل، فرم‌های معماری را به‌گونه‌ای انتخاب کرده‌اند که بیننده را به یاد طاق‌ها، ستون‌ها و نورگیرهای کلیسا بیندازد.
در نمای داخلی، از خطوط منحنی و رنگ‌های ملایم استفاده شده تا حس آرامش و روحانیت در فضا جاری باشد. نورپردازی ایستگاه نیز با بهره‌گیری از نورهای مایل و غیرمستقیم، حال‌و‌هوایی متفاوت به محیط داده است. برخلاف بسیاری از ایستگاه‌های مترو که اغلب فضایی سرد و صنعتی دارند، ایستگاه مریم مقدس با طراحی انسانی و هنری خود، حس حضور در یک گالری زیرزمینی را منتقل می‌کند.
حضور هنر تجسمی و تندیس‌ها
در طراحی داخلی ایستگاه، توجه ویژه‌ای به هنر تجسمی و مجسمه‌سازی شده است. دیوارهای اصلی ایستگاه مزین به تندیس‌ها و حجاری‌هایی است که مفاهیم دینی و نمادین را در خود دارند. ترکیب سنگ، فلز و نور در این آثار باعث شده تا هر بخش از ایستگاه حس خاصی را القا کند؛ گویی مسافر نه‌تنها از سکوی مترو عبور می‌کند، بلکه از میان قطعاتی از تاریخ و ایمان نیز گذر می‌کند.
به گفته مدیران مترو تهران، ایده اصلی این طراحی آن بوده است که ایستگاه‌ها صرفاً محلی برای تردد نباشند، بلکه بتوانند هویت فرهنگی و هنری هر منطقه را بازتاب دهند. به همین دلیل، تیمی از معماران و هنرمندان در قالب کارگروه تخصصی معماری مترو تهران مأمور طراحی دوباره این فضا شدند.
نماد همزیستی فرهنگی و مذهبی
نام «مریم مقدس» برای این ایستگاه صرفاً یک انتخاب تصادفی نیست؛ بلکه پیامی از همزیستی و احترام میان ادیان مختلف است. در شهر تهران که ادیان و اقوام گوناگونی در کنار هم زندگی می‌کنند، ایستگاهی با چنین نام و معماری می‌تواند نماد وحدت فرهنگی و دینی باشد. نزدیکی این ایستگاه به کلیسای سرکیس، سبب شده تا حتی در طراحی نمادها و رنگ‌ها نیز نشانه‌هایی از تلفیق فرهنگ اسلامی و مسیحی دیده شود.
چالش‌ها و ملاحظات اجرایی
البته مسیر ساخت چنین ایستگاهی بدون دشواری نبوده است. از جمله چالش‌های اصلی پروژه می‌توان به تأمین مالی، تجهیزات فنی خاص، و حفظ آثار هنری در محیط پررفت‌وآمد مترو اشاره کرد. فضاهای مترو به‌دلیل رطوبت و تردد بالا، برای نگهداری آثار هنری نیازمند مصالح مقاوم و نگهداری مداوم هستند. در همین راستا، شهرداری وعده داده است که برای نگهداری از تندیس‌ها و تزئینات، واحد ویژه‌ای در ایستگاه فعال خواهد شد.
همچنین، طراحی ایستگاهی با الهام از کلیسا در مرکز شهری مسلمان‌نشین، نیازمند دقت فرهنگی فراوان بوده است تا ضمن حفظ هویت مذهبی، از هرگونه سوءبرداشت جلوگیری شود.
تأثیر اجتماعی و فرهنگی
با افتتاح ایستگاه مریم مقدس، انتظار می‌رود که این مکان به یکی از نمادهای فرهنگی پایتخت تبدیل شود؛ ایستگاهی که نه‌تنها تردد شهروندان را تسهیل می‌کند، بلکه تجربه‌ای هنری و معنوی را نیز در اختیارشان می‌گذارد. حضور چنین ایستگاهی می‌تواند نگاه تازه‌ای در میان مدیران شهری ایجاد کند تا در طراحی پروژه‌های زیرساختی، بعد زیبایی‌شناسی و فرهنگی نیز جدی گرفته شود.
از سوی دیگر، این ایستگاه می‌تواند به جذب گردشگران داخلی و خارجی کمک کند. برای بسیاری از مسافران، بازدید از ایستگاهی با چنین ویژگی‌های معماری و هنری در زیرزمین تهران تجربه‌ای متفاوت خواهد بود.
جهت دستیابی به دیگر اخبار معماری به این بخش از سایت مراجعه کنید.