تصاویر منتشرشده اخیر نشان می‌دهد که این ساختمان در معرض تخریب و بازسازی بدون توجه به جزئیات معماری اصیل خود قرار گرفته است.
عمارت ارزشمند خاندان هدایت که در دل بیمارستان ۵۰۲ ارتش تهران قرار دارد، این روزها با بی‌مهری جدی مواجه شده است. تصاویری که منتشر شده نشان می‌دهد تزئینات آجری و نماهای تاریخی بنا، به‌ویژه قاب‌بندی‌ها و آجرکاری‌های ظریف اطراف پنجره‌ها، تخریب شده و بخش مهمی از هویت معماری آن از بین رفته است. این در حالی است که اداره کل میراث فرهنگی تهران به‌صورت مکتوب دستور توقف تخریب و بازگردانی نما به وضع سابق را داده بود، اما این اقدام اجرایی نشده است.
عمارت هدایت یادگاری است از روزگار امیرلشگر دکتر کریم هدایت (عموی صادق هدایت)، که از خاندان سرشناس هدایت بود. کریم خان هدایت فرزند جعفرقلی‌خان نیرالملک هدایت و نوه رضاقلی‌خان هدایت (از رؤسای دارالفنون) بود. پدر و پدربزرگش هر دو از مدیران ارشد دارالفنون محسوب می‌شدند. او همچنین عموی نویسنده بزرگ، صادق هدایت، بود.
تحصیلات و فعالیت‌های کریم هدایت
کریم هدایت پس از ده سال تحصیل در فرانسه، موفق به دریافت مدرک دکترای شیمی و پزشکی از دانشگاه لیون شد. سپس با درجه سرهنگی به ارتش ایران پیوست و ریاست بیمارستان ارتش را برعهده گرفت. پس از برکناری سرلشکر دکتر هادی آتابای (داماد رضاشاه)، وی به ریاست بهداری ارتش منصوب شد و در سال‌های بعد تا درجه امیرلشگری ارتقا یافت.
تاریخچه بیمارستان ۵۰۲ ارتش
محل بیمارستان ۵۰۲ کنونی در اصل خانه خانواده هدایت بود که در سال ۱۳۱۰ برای تأسیس بیمارستان توسط خاندان هدایت به ارتش هدیه شد. این بیمارستان نخستین مرکز نوین پزشکی ارتش ایران محسوب می‌شد و کریم هدایت تا سال ۱۳۲۶ ریاست آن را برعهده داشت.
شفق متولی کارشناس معماری تاکید کرد: عمارت کریم هدایت جزو بناهای حائز ارزش طرح جامع سال ۱۳۸۶ بوده ولی تاکنون میراث فرهنگی در ثبت آن کوتاهی کرده است؛ موضوعی که می‌تواند منجر به نابودی یکی از نمونه‌های شاخص معماری انتقالی تهران شود.
ارزش معماری عمارت کریم هدایت (بیمارستان ۵۰۲ ارتش)
-
سبک معماری عمارت کریم هدایت:
این بنا از نمونه‌های شاخص معماری انتقالی (اواخر قاجار – اوایل پهلوی) است. پلان متقارن، ورودی مرکزی با ایوان ستون‌دار و استفاده از عناصر نئوکلاسیک اروپایی در تزئینات، آن را متمایز می‌کند. عمارت کریم هدایت پیشینه‌ای نزدیک به ۱۰۰ دارد.
-
مصالح و تزئینات عمارت کریم هدایت:
نمای بیرونی با آجر قزاقی کرم‌رنگ پوشیده شده است. قاب‌بندی آجری پنجره‌ها همراه با پیشانی‌های مثلثی (pediment)، یادآور معماری کلاسیک اروپا است. استفاده از آجرکاری برجسته، دندانه‌ای و ستون‌نماها (pilaster) در اطراف پنجره‌ها، به نما حجم و سایه‌روشن زیبایی داده بود. -
جایگاه شهری:
این عمارت در نزدیکی خانه ملک‌الشعرای بهار قرار دارد و می‌توانست با مرمت اصولی و اتصال به خانه بهار، به یک مرکز گردشگری-فرهنگی شاخص در تهران تبدیل شود.
تخریب نمای این خانه تاریخی، تنها نابودی یک ساختمان نیست، بلکه حذف بخشی از حافظه تاریخی و هویتی تهران است. کوتاهی میراث فرهنگی در ثبت ملی این اثر و بی‌توجهی به دستور توقف تخریب، مسئولیتی سنگین بر دوش این نهاد می‌گذارد.
اگر این روند ادامه یابد، یکی از معدود نمونه‌های معماری دوره انتقال تهران که با تاریخ سیاسی، فرهنگی و پزشکی ایران معاصر پیوند خورده، برای همیشه از دست خواهد رفت. عمارت کریم هدایت درحال حاضر به عنوان بخش اداری بیمارستان بهره برداری است که با همکاری نهادهای بالادستی این امکان فراهم است تا این عمارت به عنوان موزه بهداشت و شهدای خدمت ارتش فعالیت داشته باشد.
ته‌نویس اول) اداره کل میراث تهران در نامه شماره ۱۴۰۴۲/۱۲۶/۳۳۶۸ با مدیران بیمارستان ۵۰۲ ارتش خواستار توقف تخریب و اعاده عمارت تاریخی بیمارستان به وضع سابق با نظارت میراث فرهنگی شده است.
ته‌نویس دوم) این گزارش با کمک عکسهای (قبل از تخریب) شهاب شاه‌علی و هوفر حقیقی تهیه شده است.
ته‌نویس سوم) این گزارش با بهره‌مندی از کتاب طبیبان نبرد نوشته احمدرضا تاجیک، کتاب سفرنامه خوزستان، کتاب خاطرات و خطرات مخبرالسلطنه و … تکمیل شده است.
جهت دستیابی به دیگر اخبار معماری به این بخش از سایت مراجعه کنید.