معبد هوریوجی یک معبد بودایی است که در شهر ایکاروگا، منطقه ایکوما در استان نارا قرار دارد. این معبد که در سال ۱۹۹۳ به عنوان اولین مکان ژاپنی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد، شامل چندین سازه چوبی متعلق به اواخر قرن هفتم میلادی و مجسمه‌های قدیمی بسیاری است که به عنوان گنجینه‌های ملی شناخته شده‌اند.
تاریخچه
تاریخچه معبد هوریوجی ریشه‌های معبد هوریوجی به دوران ورود بودیسم به ژاپن برمی‌گردد. این صومعه برای نخستین بار در سال ۶۰۷ میلادی به ابتکار امپراتریس سوئیکو (۵۵۴-۶۲۸) و نایب‌السلطنه او، شاهزاده شوتوکو تایشی (۵۷۴-۶۲۲)، در نزدیکی کاخ او در ایکاروگا تأسیس شد. در سال ۶۷۰، آتش‌سوزی عظیمی این مجموعه را به طور کامل نابود کرد، اما معبد قبل از پایان قرن هفتم در نقطه‌ای کمی شمال غربی‌تر از محل اولیه خود دوباره ساخته شد. در اواسط قرن هشتم، بخش شرقی مجموعه گسترش یافت و در طول قرون بعدی، ساختمان‌های بیشتری به آن افزوده شد.
از همان ابتدا، معبد هوریوجی تحت حمایت امپراتوری قرار داشت و در قرن دوازدهم، با گسترش پرستش شاهزاده شوتوکو تایشی، رونق بیشتری یافت. باوجود وقوع آتش‌سوزی در سال ۱۹۴۹ که به نقاشی‌های قدیمی خسارت وارد کرد، این معبد به طور گسترده‌ای حفظ شد. به دلیل آثار ارزشمند و بناهای تاریخی‌اش که از دوران باستان ژاپن باقی مانده‌اند، از جمله حدود ۳۰۰۰ گنجینه ملی یا میراث فرهنگی مهم، معبد هوریوجی در سال ۱۹۹۳ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.
امروزه، این معبد در مساحتی حدود ۱۴.۶ هکتار در قلب شهر ایکاروگا واقع شده است و مسیری پیاده‌روی با درختان کاج ژاپنی به دروازه ناندایمون (Nandaimon) منتهی می‌شود که به محوطه‌ای محصور با دیوارهای خاکی می‌رسد.
معماری حفظ‌شده از دوره آساکا یک مسیر سنگفرش، بازدیدکنندگان را به بخش غربی معبد، سای-این گاران (Sai-in Garan)، که قدیمی‌ترین قسمت آن است، هدایت می‌کند. معبد هوریوجی به دلیل نگهداری از کهن‌ترین سازه‌های چوبی جهان که در دوران عصر آساکا (۵۳۸-۷۱۰ میلادی) ساخته شده‌اند، مشهور است. این سازه‌ها شامل موارد زیر هستند:
- صحن داخلی با رواق‌های سرپوشیده و دروازه مرکزی “چومون” (Chumon) که در سال ۶۹۳ تکمیل شد.
- پاگودای پنج‌طبقه با ارتفاع ۳۲ متر که به همان سال برمی‌گردد.
- ساختمان اصلی “کوندو” (Kondō) که در سال ۶۷۹ به پایان رسید.
این سازه‌ها بر اساس تکنیک‌های ساخت‌وساز صنعتگران کره‌ای که به ابتکار شوتوکو تایشی و حامیان بودیسم به ژاپن معرفی شدند، ساخته شده‌اند. پاگودای معبد هوریوجی یکی از نخستین نمونه‌ها از استفاده از تکنیک‌های ضدزلزله است که بر پایه ستون مرکزی ساخته شده‌اند؛ این روش هنوز هم در ساخت‌وسازهای مدرن مانند برج اسکای‌تری توکیو (Tokyo Skytree) به کار می‌رود.
در مقابل دروازه مرکزی رواق، تالار دایکودو (Daikodo) قرار دارد که در سال ۹۹۰ میلادی تکمیل شد. در این تالار، یک تندیس سه‌گانه از بودای یاکوشی نیورای (Yakushi Nyorai) وجود دارد که به همان دوره تعلق دارد. عکسبرداری از اکثر مجسمه‌های بودایی در این معبد ممنوع است.
تالار گنجینه‌ها و بزرگداشت شاهزاده شوتوکو تایشی بعد از بازدید از بخش سای-این، بازدیدکنندگان به سمت ساختمان مدرن‌تری به نام دای‌هوزو-این (Daihozo-in) هدایت می‌شوند. این بنا که در سال ۱۹۹۸ ساخته شده است، دارای سقف‌های سفالی با لبه‌های منحنی و سازه‌های چوبی قرمز رنگی است که یادآور معماری دوران هیان (Heian) است. در این ساختمان، گنجینه‌های ملی و دیگر آثار فرهنگی مهم نگهداری می‌شود. یکی از مهم‌ترین اشیای این مجموعه، محراب مینیاتوری “تاماموشی نو زوشی” (Tamamushi no zushi) است.
در سال ۱۸۷۸، معبد هوریوجی ۳۰۰ اثر دیگر را به موزه ملی توکیو اهدا کرد که امروزه در گالری گنجینه‌های هوریوجی این موزه به نمایش گذاشته می‌شوند.
یک مسیر سنگفرش طولانی، بازدیدکنندگان را به بخش شرقی مجموعه، “تو-این گاران” (To-in Garan) هدایت می‌کند. ساخت این بخش در قرن هشتم آغاز شد و در محل کاخ قدیمی ایکاروگا بنا شد. مهم‌ترین سازه این بخش، تالار هشت‌ضلعی “یومه‌دونو” (Yumedono) یا “تالار رویاها” است که در سال ۷۳۹ به احترام شاهزاده شوتوکو تایشی ساخته شد. در این بخش همچنین برج ناقوس “شورو” (Shuro) قرار دارد که سقف سنگین سفالی آن مربوط به دوران کاماکورا است.
ویژگی‌های معماری معبد هوریو-جی
سادگی و عملکردگرایی (Wabi-Sabi)
معبد هوریو-جی بر اساس اصول وابی-سابی طراحی شده است که در معماری ژاپنی به معنای زیبایی در سادگی و ناتمامی است. این ویژگی در بسیاری از معماری‌های ژاپنی مشاهده می‌شود که به جای استفاده از جزئیات پیچیده و تزئینات زیاد، بر زیبایی طبیعی و طبیعی‌گرایانه تأکید دارد. طراحی‌های ساده و کاربردی که در معبد هوریو-جی دیده می‌شوند، همگی متناسب با نیازهای معنوی و فیزیکی معبد است و از هرگونه زرق و برق پرهیز می‌شود.
استفاده از مصالح طبیعی
در معماری ژاپنی، یکی از اصول اساسی استفاده از مواد طبیعی است که حس هم‌زیستی با طبیعت را تقویت می‌کند. معبد هوریو-جی نیز به‌طور ویژه از چوب سرو به عنوان ماده اصلی ساخت خود استفاده کرده است. چوب به عنوان ماده‌ای مقاوم شناخته می‌شود، و به دلیل توانایی در جذب رطوبت و تنفس، به فضاهای داخلی احساس راحتی و هماهنگی با طبیعت می‌بخشد. این نوع استفاده از مصالح طبیعی به ویژگی‌های معماری ژاپنی افزوده و به حفظ و نگهداری از محیط طبیعی نیز کمک می‌کند.
تعادل بین فضا و محیط طبیعی
در معماری ژاپنی، تأکید بر تعادل بین فضای داخلی و خارجی بسیار مهم است. معبد هوریو-جی نمونه‌ای از این ویژگی است که در آن، ارتباط بین فضای داخلی معبد و فضای طبیعی اطراف آن به خوبی برقرار شده است. مسیرهای پیاده‌روی در محیط معبد و درختان کاج اطراف آن، فضایی آرام و معنوی ایجاد می‌کنند که به روحانیت و سادگی این فضا می‌افزاید. این تعامل با طبیعت یکی از ویژگی‌های بارز معماری ژاپنی است که به انسان‌ها این امکان را می‌دهد تا در یک فضای معنوی به آرامش برسند.
تکنیک‌های ساخت‌وساز ضدزلزله
ژاپن کشوری زلزله‌خیز است و معماری ژاپنی به‌ویژه در دوران باستان، همواره به مسئله پایداری و مقابله با زلزله توجه ویژه‌ای داشته است. معبد هوریو-جی یکی از نمونه‌های اولیه استفاده از تکنیک‌های مقاوم در برابر زلزله است که در آن زمان به‌وسیله معماران کره‌ای به ژاپن معرفی شد. استفاده از ستون‌های مرکزی انعطاف‌پذیر یکی از این تکنیک‌هاست که باعث می‌شود سازه بتواند در برابر لرزش‌ها انعطاف نشان دهد و از خرابی جلوگیری کند.
پوشش سقف‌های خمیده (Curved Roofs)
یکی از ویژگی‌های دیگر معماری ژاپنی که در معبد هوریو-جی به چشم می‌خورد، سقف‌های خمیده و شیب‌دار است که در بسیاری از معابد قدیمی ژاپن مشاهده می‌شود. این سقف‌ها به شکلی طراحی شده‌اند که بارش باران به راحتی از آن‌ها سرازیر شده و از لحاظ زیبایی‌شناسی، به فضای کلی ساختمان جذابیت می‌بخشند. این ویژگی همچنین به تطابق معبد با محیط طبیعی اطراف کمک می‌کند.
پیش‌بینی مسیرهای حرکت و تجربه معنوی
در معماری ژاپنی، توجه به مسیرهای حرکت و تجربه معنوی بازدیدکنندگان از فضا اهمیت زیادی دارد. معبد هوریو-جی، با چیدمان دقیق فضاها و مسیرهای پیاده‌روی، تجربه‌ای معنوی برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. این مسیرها طوری طراحی شده‌اند که افراد به‌طور تدریجی وارد فضای معبد می‌شوند و در هر مرحله از بازدید، به‌طور تدریجی وارد عمق بیشتری از معنویت و آرامش می‌شوند. در این فضاها، بازدیدکنندگان به‌طور ناخودآگاه احساس نزدیکی به طبیعت و معنویت پیدا می‌کنند.
مراکز معنوی و مذهبی (Sacred Spaces)
معبد هوریو-جی نمونه‌ای از معماری ژاپنی است که فضاهای مقدس و آرامش‌بخش را به‌طور خاص در نظر گرفته است. طراحی مکان‌هایی چون پاگودا و تالار کوندو به گونه‌ای است که نه تنها برای عبادت، بلکه برای فراهم آوردن شرایطی خاص برای مدیتیشن و تأمل در نظر گرفته شده‌اند. این فضاها به‌طور ویژه برای ایجاد حس تعمق و ارتباط روحانی با دنیای بیرون طراحی شده‌اند، که این نیز یکی دیگر از ویژگی‌های اصلی معماری ژاپنی است.
نور طبیعی و تهویه مناسب
در معماری ژاپنی، استفاده از نور طبیعی و تهویه مناسب برای بهبود فضای داخلی بسیار مهم است. در معبد هوریو-جی، پنجره‌ها و درب‌های باز به شکلی طراحی شده‌اند که نور طبیعی به راحتی به داخل می‌آید و به فضاهای داخلی احساس زندگی و طراوت می‌بخشد. این همچنین به تهویه طبیعی فضا کمک می‌کند و فضای داخلی را از یکنواختی حفظ می‌کند.
معبد هوریو-جی به‌عنوان یک نمونه برجسته از معماری ژاپنی، ترکیب کاملی از سادگی، مقاومت در برابر زلزله، هماهنگی با طبیعت، و توجه به تجربه معنوی بازدیدکنندگان است. این ویژگی‌ها از آن معبدی می‌سازد که نه تنها یک اثر معماری بلکه یک تجربه فرهنگی و معنوی بی‌نظیر است.
چالش‌های معبد هوریوجی
اولین چالش در طراحی معبد هوریوجی، استفاده از مصالح طبیعی است. معبد اصلی از چوب ساخته شده است، که در معرض آسیب‌های ناشی از رطوبت، تغییرات دما و حشرات قرار دارد. حفظ و ترمیم این ساختار چوبی که در طول قرن‌ها آسیب دیده است، نیازمند دقت و مهارت‌های خاص مرمتی است. این معبد با چالش‌های طبیعی و جغرافیایی منطقه مواجه بوده و برای حفظ آن باید مراقبت‌های ویژه‌ای انجام شود.
چالش دیگر مربوط به ساختارهای معماری خاص هوریوجی است، به ویژه در رابطه با طراحی معبد پنج‌طبقه‌ای (Pagoda). این ساختار در برابر زمین‌لرزه‌ها بسیار حساس است و برای ساخت آن، مهندسی خاصی لازم بوده تا تعادل بین زیبایی و استحکام برقرار شود. این معبد به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش در ناحیه‌ای با زمین‌لرزه‌های متعدد قرار دارد، بنابراین طراحی باید قابلیت مقاومت در برابر این بلایا را داشته باشد.
مفهوم معنوی معبد هوریوجی نیز چالشی دیگر در طراحی آن است. معبد هوریوجی یک فضای مذهبی است، و محل نگهداری آثار هنری ارزشمندی چون مجسمه‌های بودا و سایر اشیای مقدس است. ترکیب هنرهای مذهبی با معماری معبد نیاز به دقت فراوان در طراحی و چینش فضاها دارد، به‌طوری‌که فضای داخلی معبد بتواند روحانیت و آرامش را برای نمازگزاران و زائران فراهم کند.
همچنین، نگهداری و مرمت معبد هوریوجی، به دلیل قدمت و ارزش تاریخی بالای آن، از چالش‌های عمده است. این معبد به عنوان یک اثر تاریخی باستانی نیازمند مراقبت ویژه از آثار هنری، نقاشی‌ها و مجسمه‌های بودایی است که در آن نگهداری می‌شود. مرمت و حفاظت از این آثار به‌ویژه در برابر آسیب‌های ناشی از زمان، تهدیدات محیطی و تغییرات زیست‌محیطی چالشی پیچیده و حساس است.
در نهایت، معبد هوریوجی به‌عنوان یکی از نمونه‌های برجسته معماری ژاپنی، با چالش‌هایی در زمینه ساختار، حفاظت و معنویت مواجه است که همگی در حفظ اصالت و ارزش‌های آن نقشی حیاتی ایفا می‌کنند.
اطلاعات و نکات این معبد
- معبد هوریو-جی بیش از 187 هزار متر مربع وسعت دارد و شامل 55 ساختمان تاریخی است.
- بسیاری از بناهای این معبد همچنان از چوب سرو باستانی ساخته شده‌اند.
- در دوران پاندمی کووید-19، معبد برای حفظ و نگهداری خود اقدام به جذب کمک‌های مالی کرد و بیش از 100 میلیون ین دریافت کرد.
- در سال 2023، سی‌امین سالگرد ثبت این معبد در فهرست میراث جهانی یونسکو جشن گرفته شد.
